Medsafe cảnh báo nguy cơ viêm gân liên quan đến thuốc

Khái niệm và đặc điểm bệnh lý gân

Các rối loạn gân bao gồm: viêm gân, viêm bao gân, đứt gân. Thuật ngữ viêm gân thường được sử dụng rộng rãi, nhưng trong nhiều trường hợp ít hoặc không có biểu hiện viêm, việc dùng thuật ngữ bệnh lý gân sẽ chính xác hơn.

Về cấu trúc, gân bao gồm:
- 90% tế bào là tenoblast và tenocyte – có vai trò sản xuất collagen, elastin và chất nền ngoại bào.
- 10% còn lại là tế bào sụn, thường xuất hiện tại điểm nối gân – xương (entheses).
Đặc điểm bệnh lý gân do thuốc thường cho thấy tổn thương thoái hóa tiến triển mà không kèm viêm rõ rệt.

Ảnh minh họa cấu trúc gân

Các thuốc liên quan đến bệnh lý gân

Bệnh lý gân do thuốc gây ra thường liên quan đến các thuốc như: kháng sinh fluoroquinolon, glucocorticoid sử dụng dài ngày, dẫn chất statin và thuốc ức chế aromatase.

1. Kháng sinh fluoroquinolon

- Có thể gây bệnh lý gân ở bất kỳ loại nào (ciprofloxacin, moxifloxacin, norfloxacin...), với mọi liều lượng và đường dùng.
- Triệu chứng thường xuất hiện cấp tính, có thể chỉ sau 48 giờ dùng thuốc, nhưng cũng có trường hợp khởi phát muộn vài tháng sau khi ngưng điều trị.
- Biến chứng có thể kéo dài, gây tàn phế và không hồi phục.
- Khuyến cáo: Ngừng thuốc ngay khi có biểu hiện (đau, sưng, viêm gân), thay thế bằng thuốc khác và cho bệnh nhân nghỉ ngơi, hạn chế vận động mạnh.

2. Glucocorticoid dùng dài ngày

- Bệnh lý gân thường khởi phát sau ít nhất 3 tháng sử dụng (dạng uống hoặc hít).
- Bệnh nhân mắc bệnh tự miễn (viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống...) có nguy cơ cao hơn.

3. Dẫn chất statin

- Có thể gây bệnh lý gân ở mọi liều dùng.
- Thời gian khởi phát thường từ 8 – 10 tháng.
- Nếu nghi ngờ, cần ngừng statin ngay. Tình trạng có thể tái phát khi sử dụng lại.

4. Thuốc ức chế aromatase

- Thường gây viêm bao gân ở tay và cổ tay.
- Thời gian khởi phát dao động 2 tuần – 19 tháng.
- Gần đây đã ghi nhận thêm các ca viêm gân và đứt gân liên quan nhóm thuốc này.
- Khuyến cáo: Theo dõi chặt chẽ bệnh nhân, đặc biệt nếu có vấn đề về gân hoặc hạn chế vận động chi.
- Medsafe đã yêu cầu cập nhật thông tin này vào tờ hướng dẫn sử dụng thuốc.

5. Một số thuốc khác

Các thuốc khác được báo cáo liên quan: steroid đồng hóa, isotretinoin, thuốc kháng retrovirus (nhất là thuốc ức chế protease).

Yếu tố nguy cơ

Nguy cơ mắc bệnh lý gân do thuốc tăng cao ở các đối tượng:
- Người cao tuổi (thoái hóa tế bào sợi gân).
- Người béo phì, thường xuyên vận động gắng sức.
- Bệnh nhân có bệnh nền: tự miễn, suy thận.
- Người dùng đồng thời ≥2 loại thuốc có nguy cơ gây bệnh lý gân.

Báo cáo ca bệnh tại New Zealand

Trong giai đoạn 01/01/2014 – 30/06/2024, Medsafe và Trung tâm Giám sát Phản ứng Có hại (CARM) ghi nhận 103 ca rối loạn gân liên quan đến thuốc (không tính vắc-xin).
- 4 thuốc hàng đầu được báo cáo: ciprofloxacin (73 ca), norfloxacin (9 ca), acid zoledronic (5 ca), prednison (3 ca).
- Tuổi trung bình bệnh nhân: 65 tuổi.
- Thời gian khởi phát trung bình: 9 ngày (dao động 1 – 561 ngày).
Nguy cơ bệnh lý gân do thuốc là vấn đề cần được nhận diện sớm, đặc biệt với các nhóm thuốc fluoroquinolon, glucocorticoid, statin và ức chế aromatase. Việc theo dõi sát, phát hiện sớm triệu chứng và xử trí kịp thời đóng vai trò quan trọng trong hạn chế biến chứng, nâng cao an toàn cho người bệnh.